ЛАВОВИ БЛИЗНАЦИ

или

ФЕНОМЕНОТ НА КОЊОТ И ЛАВОТ ВО СОВРЕМЕНАТА

МАКЕДОНСКА МОНУМЕНТАЛНА „УМЕТНОСТ“ (16)

Се’ на се’, нема уште којзнае што да се напише за претставите на „кралот“ на животинското царство во рамките на нашата современа јавна монументална „уметност“, а во рамките на самонаречениот, и самонарачаниот, проект „Скопје 2014“. Оние малку неспомнати лавови – околу фонтаната на Аце Македонски, на пример, два кај фонтаната со Филип Втори, два врз онаа кутра „колонада“ (од 7-8 столба!) – сето тоа се сведува на исто, да простите, „онакво“, без некој ред и смисла. Или, што, на пример, прават тие два лава качени врз „колонадата“, еден на едната, другиот на другата страна, како извидници? Набљудуваат кој и како влегува во околните објекти, имаат камери вградени во очите (и мене ме фаќа параноја, очигледно), Финансиската полиција ги користи во акциите наместо кучиња … што? Ако „колонадата“ е навистина висока осум метри, како ќе скокнат долу, ако затреба? Јес да се лавови, ама од таа височина? Добро, можеби јас повторно се сомневам во способностите на тоа животинче, ама сепак: осум метри се осум метри, а овие сигурно тежат по неколку тони! (Но, да ги објаснам наводниците кај колонадата: само оној кој во животот не видел такво нешто, мислам на колонада, може онаа смешна направија да ја нарекува со такво име. Осум столбови – колонада? А како би се нарекло тогаш она околу црквата Св. Петар во Рим? Или оние во Луксор, Карнак, Париз, Сент Петерсбург, Алхамбра, Карлови вари …?).

Значи, околу фонтаната на Плоштадот „Македонија“ стојат четири лава (иако во првичниот Договор фигурираат само два!), од кои два свртени кон фонтаната, два кон Плоштадот. Оние свртени кон фонтаната се доловени во мигот на познатиот – барем од филмовите – и страшен лавји рик, иако од нивните усти, овде кај нас, на одредени интервали, всушност како да „излегува“ онаа убава класична музика, како некакво освежување од целиот кичест впечаток. И тоа е, ми се чини, единствениот добар впечаток.

Другите два гледаат немо кон Плоштадот односно кон посетителите. Или чуваат стража, не знам. И не изгледаат баш многу опасно. А можеби и не требало? Којзнае што и како всушност прават таму. Мислам дека ни „уметничката“ не знае. Освен ако не глумат некаква заштита. Од кого и од што – не се знае. Прво, Аце секогаш умеел сам да се штити, второ,  зад лавовите веќе има базен со вода, па намуртени војници со копја и штитови … И кој во такви (не)услови би можел да му науди на Ацета? Како и да е’, она што паѓа в очи е фактот дека станува збор за исти односно идентични лавови, како пресликани. Мислам на нивниот лик, се разбира, што никако не е во контрадикција со претходниот текст за „карактерните“ лавови. И животните, секако, па и лавовите, имаат свои лични физички карактеристики, особено во ликот, па и во телото. Значи, мислам на нивниот лик, којшто овде, кај нашиве, едноставно бесконечно се повторува и добивате впечаток дека секаде ве следи еден ист лав. Или неговиот брат близнак, ама тој може да биде еден, двајца, а не десетина!

Оттука, и тоа не ми е јасно кај македонските уметници. Од една страна животните ги втурнуваат во некакви впечатливи човечки (емоционални) перипетии, а во ликовите упорно штанцаат само едно исто лице. Како да сите лавови на светот се идентични! Или сите користеле еден ист модел, чисто за да заштедат труд, зашто пари никако не штеделе, напротив?! Во контекстот на парите: не навлегував во цените на коњите и лавовите зашто тоа ќе ја развлечеше приказната во други води. Не несакани и небитни, напротив, но тоа сепак е друга тема. Но, за да не останат неспомнати, еве неколку (тотално спротивставени) примери: за два лава кај фонтаната „Воин на коњ“ „уметничката“ побарала (и добила) 30.000 евра хонорар (вклучувајќи ја и изведбата), додека за еден лав (бидејќи првично така било договорено) на „колонадата“ „уметникот“ побарал (и добил) 19.000 евра; за оние два „сасанидски“ монструми „уметникот“ побарал (и добил) околу 60.000 евра (хонорар и изработка), а за рахитичните лавови „уметниците“ добиле цели 89.000 евра! И уште нешто: за рахитичните лавови биле потребни пет асистенти, а за другине монструми само два. Ама „стручњакот“ на монструмите, како што успеал да ги протури тие скулптури како лавови, успеал да им протури и виша математика според која 34 кв.метри релјеф, по 1.500 евра метар чини 64.100 евра, а не 51.000 евра, како што покажуваат вообичаените дигитрони! Или неговата рачуналка исто така потекнува од времето на  Сасанидите?

*

И тука некаде би привршила приказната за учеството на животинскиот свет во еден од најидиотските „проекти“ што ги видел регионов, а богами, според реакциите, и Европа како целина. Не сум сигурен дека со лавот и коњот целосно се исцрпува оваа приказна односно иако само тие беа централна тема во овие текстови мислев дека е добро да се евидентираат и другите можни животински претстави во рамките на спомениците вклучени во овој „прокект“. Но се покажува речиси  невозможно сегментарно да се проследат сите будалаштини што, на еден или на друг начин, беа вклучувани во „Скопје 2014“, особено вон централното градско подрачје.